GİRİŞ
Çilek, doğaya uyumlu, tüketim alanı geniş, meyveleri gıda ve sağlık açısından değerli olan mineraller, vitaminler, fenolik bileşikler ve organik asitlerce zengindir. Pazarlama imkanlarının geniş olması, küçük aile işletmelerinin yanında ticari amaçla büyük işletmelerce de üretilmesi ve birim alandan yüksek gelir sağlaması itibarı ile yetiştiriciliği her geçen gün yaygınlaşmaktadır.
1. Çilek Bitkisinin Anavatanı ve Dünyada ve Türkiyede Yetiştiği Yerler
Anavatanı; Kuzey ve Güney Amerika’dır. Çilek değişik iklim ve toprak koşullarına kolay uyabilmesi nedeniyle dünyada yayılımı çok geniş olup ekvatordan-Sibirya’ya kadar olan bölgelerde yaşadığı bilinmektedir.. Ülkemizin de her bölgesinde yetiştirilmektedir. En verimli ve en kaliteli ürün Akdeniz kıyı şeridinden alınmaktadır. Akdeniz Bölgesinin erkencilik çilek açısından ayrı bir önemi vardır. Üretimin %62’si Akdeniz , %20’si Marmara ve %12’si Ege bölgesinde yapılmaktadır. Son yıllarda başta Konya olmak üzere Orta Anadolu Bölgesinde kalite ve aroması ile öne çıkan yayla çilekçiliğinde gelişmeler kayıt edilmiştir.
Çilek diğer ürünlerin sınırlı yetiştirilebildiği yamaç ve dar arazilerde de rahatlıkla yetiştirilebilmektedir. Çileğin kırmızılığının oluşması ve tatlı hale gelmesi için güneşli bir yerde yetiştirilmesi gerekmektedir. Gölgede meyve küçük ve ekşi olur. Çilek bitkileri hergün 6-10 saat direkt güneş ışığına ihtiyaç duyar, bu nedenle dikim alanınızın güneşli bir yer almasına özen gösterilmelidir. .Çilek bitkisi 3-4 yıl meyve verir. 3-4 yıldan sonra yenilenmelidir.
2.Çilek Bitkisinin Tanımı ve Sınıflandırılması
Çilek, Magnoliophyta Bölümünün, Rosales takımının Rosaceae familyasına ait Fragaria cinsine mensup binominal adı Fragaria × ananassa olan üzerinde yaprakları, kolları, çiçek ve meyve salkımları bulunan kök gövdeye sahip bir bitkidir.Zorlu kış şartlarında ya da soğuk bölgelerde yaprakları donarak öldüğü için herdem yeşil olmadığı zannedilse de çilek çok yıllık ve herdem yeşil bir bitkidir. Mutedil iklim şartları altında yetişen çilek bitkisi herdem yeşil özelliğini muhafaza eder.
Dünyada, beilrlenmiş 20’den fazla çilek türü vardır. Ayrıca, Bu türlerin çeşitli melezleri ve kültür formları da bulunur. En yaygın olarak yetiştirilen çilek bitki türü Fragaria x ananassa veya Garden Strawberry’dir. Neredeyse tüm ticari çilek yetiştiricileri, çiftçilik faaliyetlerinde Garden Strawberry’nin çeşitlerinden veya Fragaria × ananassa melezinin kültivarlarından birini kullanır. Bununla birlikte, dünya genelinde ev bahçelerinde yetiştirilen birçok başka çilek bitkisi türü de bulunmaktadır.Çilek bitkisinin bilimsel sınıflandırılması aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Bunlar dışında modern çileğin atasını oluşturan Fragaria chiloensis ve Fragaria virginiana ile Orman çileği Fragaria vescdya ait alt türler de bulunmaktadır. Aşağıdaki tabloda bazı çilek türleri verilmiştir.
3. Bazı Çilek Türlerinin İsimleri Nelerdir?
Çilek kırmızı renge sahip popüler, tatlı meyveleri ile herkes tarafından sevilerek tüketilen bitkidir.Bu günkü kültürü yapılan çilek bitkisinden önce Avrupa ülkelerinde çilek yetiştiriciliği orman çileği adı altında yanlızca süs bitkisi olarak bahçeleri ve parkları süslemekteydi. 15-16. Yüzyıllarında meyvesi gıda ürünü olarak kıymetlendirilmeye başlandı. Latincede kokulu anlamına gelen Fragaria ismini aldı. Ancak tadı ve aroması güzel olmasına rağmen meyveleri küçük olduğundan bu yeni çilekte sınıfı geçemedi. Bunun yerini bugünkü kültür çilek türleri aldı.
4.Çilek Neye benzemektedir?
Çilek daima ilginç ve eşsiz özellikleri ile ilklerin bitkisi olmuştur. çilek bitkisinin yalancı meyvesinin dışını süsleyen 200 adet çilek tohumu bulunmaktadır. Burada İlginç ve eşşiz olan konu çilek gibi tohumları dış yüzeyinde açıkta döşeli başka bir meyvenin olmamasıdır. Çilek bitkisinin diğer bir popüler özelliği de yılda ilkbahar, yaz ve sonbaharda olmak üzere üç defa yaprağını dökmesine ( 2-2,5 ayda bir yenilemesi) rağmen ılıman iklimlerde herdem yeşil olarak kalabilmesidir. Bütün bu özelliklerinin yanında çilek bitkisinin kök kısmı meyve ağaçlarının kök kısmına benzerken çileğin toprak üstü kısmı ise sebze bitkilerine benzemektedir.
5. Çilek Bitkisinin kısımları
1. Yaprak
Gövdenin yan tomurcuklarından gelişen yaprak; yaprak kını, yaprak sapı ve yaprak ayası olmak üzere 3 kısımdan müteşekkildir. Stipules, bir yaprak sapının tabanının her iki tarafında bulunan bir büyüme türü, genellikle yaprak benzeri bir çift yan uzantıdan biridir.
2. Çilek Bitkisinin Meyvesi
Çilek bitkisinin meyvesi yalancı bir meyve olup, yenilen kısım çiçek tablasının etlenip sulanmasıyla oluşmaktadır. Asıl gerçek meyve akenleridir. Akenler yalancı meyvenin üzerinde bulunur. Aşağıdaki resimde soldan birinci karede kılavuz kalemi ile gösterilen akenler çileğin meyveleridir. Gerçekte bu minik meyveler aynı zamanda çileğin tohumlarını da içerir.
Kargaların ceviz sever olduğunu çoğumuz bilmektedir. Kargalar cevizi kaptığı gibi bahçeden uzaklaşır. Bahçeden uzaklaşır uzaklaşmasınada bazı cevizleri öyle kabul en iyi cevizleri diğer bahçelere düşürüverir. Böylece ceviz bahçe bahçe, parsel parsel, mahalle mahalle, ülke ülke yayılır. Uyum gösterdiği yerlerin ceviz yerlisi bitkisi olur. Dünyada yayılım alanı ve adaptasyon kabiliyeti çok gelişmiş olan çilek bitkisini insanoğlunun dışında birçok yere taşıyan ikinci bir varlık kuşlardır. Evet, kuşlar çilekleri çok sever ve aynı zamanda kuşlar çilek yemeyi de çok severler. Çilek Tohumları kuşların sindirim sisteminden herhangi bir hasara uğramadan sağlam olarak hatta bazen çimlenme kabiliyeti yükseltilmiş olarak geçerler. Bu şekilde kuşlar ihtiyaçlarını( hacetlerini) giderdikçe canlı sağlam çimlenmeye hazır çilek tohumları birçok yere uzaklara otağ kurarlar.
3. Çilekte Tohum Çimlenmesine Ait Bir Resim
4. Çilek Bitkisinde Çanak Yaprak Şekilleri
Comment here